[Από τον Δημήτρη Κυριαζή]
 
 
Μια μελέτη του ΟΟΣΑ που δημοσιεύτηκε τον περασμένο Νοέμβριο άναψε φωτιές στον χώρο του βιβλίου. Η μελέτη έκανε λόγο για άρση των περιορισμών σε πολλά προϊόντα, μεταξύ αυτών και του βιβλίου, ενεργοποιώντας εκδότες και βιβλιοπώλες μπροστά στον φόβο το υπουργείο Ανάπτυξης να συμμορφωθεί με τα αποτελέσματα της μελέτης και να καταργήσει την ενιαία τιμή του βιβλίου. Σύμφωνα με το μέτρο που θεσπίστηκε το 1997, η ενιαία τιμή βιβλίου αποτελεί ένα σύστημα διατίμησης και προώθησης του βιβλίου στην αγορά, το οποίο ορίζεται από τον εκδότη. Ουσιαστικά, λοιπόν, ο εκδότης ενός βιβλίου ορίζει την τιμή στην οποία θα πωλείται σε όλη τη χώρα για δύο χρόνια από την έκδοση ή ανατύπωσή του. Οι βιβλιοπώλες και κάθε άλλος που πωλεί βιβλία μπορεί να κάνει έκπτωση μόνο έως 10% επί της ενιαίας τιμής και απαγορεύεται να κάνει «πρόσθετες παροχές» (όπως π.χ. προσφορά δώρων μαζί με τα βιβλία).
 
Τα δύο «στρατόπεδα» που έχουν σχηματιστεί προφανώς αντιμετωπίζουν διαφορετικά το βιβλίο. Οι μεν θεωρούν ότι είναι ένα εμπορικό προϊόν που πωλείται και αγοράζεται και οι καταναλωτές μπορούν να ωφεληθούν από τον ανταγωνισμό, αν απελευθερωθεί η τιμή του. Για τους δε, το βιβλίο είναι ένα πολιτιστικό προϊόν που οφείλουμε να προστατεύουμε, όπως επίσης και τα βιβλιοπωλεία, που θεωρούνται εστίες πολιτισμού και όχι τυπικές επιχειρήσεις.
 
Ήδη η Εταιρεία Συγγραφέων, η Ένωση Ελληνικού Βιβλίου (ΕΝΕΛΒΙ), ο Σύλλογος Εκδοτών Βιβλίου Αθηνών (ΣΕΒΑ), ο Σύνδεσμος Εκδοτών Βιβλίου (ΣΕΚΒ) και η Πανελλήνια Ομοσπονδία Εκδοτών Βιβλιοπωλών (ΠΟΕΒ) έχουν ταχθεί υπέρ της διατήρησης του μέτρου της ενιαίας τιμής. Στο αμέσως επόμενο διάστημα θα κυκλοφορήσει και κείμενο με υπογραφές σημαντικών προσωπικοτήτων της χώρας μας, οι οποίοι θα ζητούν να μην καταργηθεί το μέτρο. Στην εκδήλωση που διοργανώθηκε από τον ΙΑΝΟ την Τρίτη που μας πέρασε με συντονίστρια την Όλγα Τρέμη και πλήθος παρουσιών, ο δήμαρχος Αθηναίων Γιώργος Καμίνης τάχθηκε υπέρ της διατήρησης του μέτρου, όπως και ο Φώτης Απέργης του υπουργείου Πολιτισμού και ο Δημοσθένης Δαββέτας, σύμβουλος του πρωθυπουργού για θέματα πολιτισμού.
 
Εμείς, με τη σειρά μας, ζητήσαμε από κάποιους γνωστούς εκδότες –και μία δημοσιογράφο– να μας πουν την άποψή τους για το θέμα που έχει προκύψει.
 
Ο Θανάσης Ψυχογιός, των εκδόσεων Ψυχογιός, μίλησε στην Αργυρώ Μποζώνη για τους κινδύνους που απορρέουν από την ενδεχόμενη κατάργηση του μέτρου της ενιαίας τιμής. «Τα σούπερ μάρκετ που ενδιαφέρονται για τη γρήγορη κίνηση των προϊόντων τοποθετούν στα ράφια μόνο τα λίγα ευπώλητα (μπεστ σέλερ) βιβλία. Επομένως, οι εκδότες δεν θα έχουν τη δυνατότητα να τοποθετήσουν και να προβάλουν τα βιβλία των νέων, άγνωστων συγγραφέων και τα μη ευπώλητα, όπως αυτά που αφορούν την ποίηση, το δοκίμιο, την τέχνη, την ιστορία, την κοινωνιολογία κ.ά., ειδικά στο πλαίσιο της μικρής σε μέγεθος ελληνικής αγοράς και, κατ' επέκταση, θα σταματήσουν να τα εκδίδουν. Επίσης, τα σούπερ μάρκετ και οι διαδικτυακές επιχειρήσεις πώλησης βιβλίων, αφού θα είναι ολιγοπώλια, θα καθορίζουν στους εκδότες τον αριθμό των αντιτύπων ανά τίτλο που θα τυπώνουν, ακόμα και το περιεχόμενο των βιβλίων. Θα απαιτούν μεγάλες εκπτώσεις, με αποτέλεσμα οι εκδότες να αυξάνουν τις λιανικές τιμές και ο αναγνώστης να αγοράζει τα ευπώλητα στις σημερινές τιμές ή σε υψηλότερες, τα δε άλλα βιβλία πολύ ακριβότερα».
 
Για τον κ. Ψυχογιό, όμως, οι επιπτώσεις δεν θα είναι μόνο οικονομικές. «Οι επιπτώσεις θα είναι πολλαπλές. Οικονομικές και κοινωνικές, διότι θα κλείσουν τα βιβλιοπωλεία που αποτελούν μικρές εστίες πολιτισμού και χιλιάδες εργαζόμενοι θα βρεθούν άνεργοι, με ό,τι αυτό συνεπάγεται. Το κράτος θα χάσει έσοδα, διότι οι πολυεθνικές εταιρείες δεν αποδίδουν ΦΠΑ και φόρους στη χώρα μας αλλά όπου έχουν την έδρα τους. Πολιτιστικές, διότι πολλοί εκδοτικοί οίκοι θα αναγκαστούν να μειώσουν σημαντικά τη βιβλιοπαραγωγή τους ή ακόμα και να παύσουν οριστικά τη λειτουργία τους, και δεν θα εκδίδονται βιβλία ειδικών κατηγοριών που εξελίσσουν και διασώζουν την ελληνική γλώσσα και προάγουν τον πολιτισμό».
 
Ο Στέργιος Στεφανόπουλος των εκδόσεων Διόπτρα τονίζει ιδιαιτέρως τον ρόλο του μικρού βιβλιοπωλείου. «Σύμφωνα με τη διεθνή εμπειρία, η ενιαία τιμή στηρίζει το μικρό βιβλιοπωλείο και δεν ισχύει ο ισχυρισμός ότι η κατάργηση της ενιαίας τιμής βιβλίου θα κάνει φθηνότερο το βιβλίο. Σύμφωνα με μελέτες που έγιναν από το ΕΚΕΒΙ μετά τα πρώτα έτη εφαρμογής της ενιαίας τιμής, αποδεικνύεται ότι οι τιμές όχι μόνο δεν ανέβηκαν αλλά συγκρατήθηκαν σε χαμηλά επίπεδα. Η ενιαία τιμή προστατεύει τον πλουραλισμό και την ελεύθερη διάδοση των ιδεών, καθώς προφυλάσσει ιδιαίτερα το σοβαρό βιβλίο και όχι μόνο τα μπεστ σέλερ".
 
Η Άννα Πατάκη των εκδόσεων Πατάκη εστιάζει στη γενικότερη προστασία που παρέχει σε όλο το σύστημα, και προπάντων στο ίδιο το βιβλίο. «Η ενιαία τιμή του βιβλίου είναι η δικλείδα ασφαλείας του. Και είναι η δικλείδα ασφαλείας όλης της αγοράς του βιβλίου, από τον συγγραφέα, τον εκδότη, μικρό και μεγάλο, τον βιβλιοπώλη, μικρό και μεγάλο, το αναγνωστικό κοινό στο σύνολό του. Η ενιαία τιμή δεν προστατεύει τα συμφέροντα μιας μερίδας στον χώρο του βιβλίου, προστατεύει το ίδιο το βιβλίο απέναντι στην οποιαδήποτε συνθήκη που θα το μετέτρεπε σε απλό εργαλείο ανταγωνισμού. Ας κάνουμε τον κόπο να δούμε πώς έχει λειτουργήσει ο νόμος της ενιαίας τιμής σε χώρες όπως η Γαλλία και η Γερμανία και πόσο, από την άλλη, χώρες τόσο ισχυρές όσο η Μεγάλη Βρετανία και οι ΗΠΑ βλέπουν πρώτα πρώτα τον ιστό των βιβλιοπωλείων να διαλύεται, παρά την παράδοση και την αγοραστική τους δύναμη. Το συμφέρον είναι κοινό – μου φαίνεται σαν τραγική ειρωνεία το να μην το βλέπουμε».
 
Η δημοσιογράφος Τίνα Μανδηλαρά, υπεύθυνη του πολιτιστικού τομέα της εφημερίδας «Πρώτο Θέμα», αναδεικνύει την ευρωπαϊκή διάσταση του θέματος. «Για να μην ομφαλοσκοπούμε μιλώντας για δήθεν εκδοτικά συμφέροντα, ελληνικό επαρχιωτισμό κ.λπ., αρκεί να δούμε το ευρωπαϊκό παράδειγμα για να καταλάβουμε ότι η ενιαία τιμή βιβλίου δεν είναι μόνο απαραίτητη αλλά και ζωτικής σημασίας για κάθε χώρα. Στη Βρετανία, για παράδειγμα, όπου –σε αντίθεση με άλλες χώρες της Ευρώπης– καταργήθηκε η ενιαία τιμή, τα μικρά βιβλιοπωλεία έκλεισαν το ένα μετά το άλλο και όσοι εκδοτικοί οίκοι δεν ήταν ανώνυμες εταιρείες αντιμετώπισαν σοβαρό ζήτημα επιβίωσης. Ακόμη και οι "New York  Times" επικαλέστηκαν το ευρωπαϊκό παράδειγμα, ζητώντας να ισχύσει κάτι αντίστοιχο στις ΗΠΑ. Η ενιαία τιμή του βιβλίου δεν είναι επομένως ζήτημα επιλογής αλλά επιβίωσης (του κόσμου του βιβλίου συνολικότερα)».
 
Ο Νώντας Παπαγωργίου των εκδόσεων Μεταίχμιο πιστεύει ξεκάθαρα ότι η κατάργηση της ενιαίας τιμής θα έχει τα αντίθετα αποτελέσματα από αυτά που πιστεύουν οι υποστηρικτές της και θα οδηγήσει στην αύξηση της τιμής του βιβλίου και στον παραμερισμό των ποιοτικών εκδόσεων. «Η κατάργηση της ενιαίας τιμής στο βιβλίο θα σημάνει και την καταστροφή του. Το βιβλίο δεν είναι οποιοδήποτε προϊόν και δεν πρέπει να αντιμετωπίζεται με απλοϊκές προσεγγίσεις. Είναι προϊόν πολιτισμού και η κατάργηση της ενιαίας τιμής δεν θα ωφελήσει κανέναν και σε τίποτα. Αντίθετα, θα εξαφανίσει από τον εκδοτικό χάρτη τα μικρά βιβλιοπωλεία και τους εκδοτικούς οίκους με μικρή παραγωγή. Και το κυριότερο: τα ποιοτικά βιβλία δεν θα βρίσκουν χώρο στις προθήκες και στους πάγκους των βιβλιοπωλείων. Αντίθετα με την επιχειρηματολογία κατά της ενιαίας τιμής, πιστεύουμε πως η κατάργησή της όχι μόνο δεν θα οδηγήσει στη μείωση της τιμής του βιβλίου αλλά θα την αυξήσει κιόλας. Η κατάργηση του νόμου που ισχύει μέχρι σήμερα θα ζημιώσει τους αναγνώστες και το βιβλίο».
 
Ο Αργύρης Καστανιώτης των εκδόσεων Καστανιώτη πιστεύει ότι ο πόλεμος τιμών που θα ξεσπάσει ανάμεσα στους βιβλιοπώλες, αν καταργηθεί το μέτρο, θα οδηγήσει την αγορά του βιβλίου σε ολιγοπώλιο. «Το μέτρο της ενιαίας τιμής του βιβλίου είναι σε ισχύ στα περισσότερα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης και συμβάλλει στην εύρυθμη λειτουργία της αγοράς του βιβλίου, αφού διασφαλίζει τον υγιή ανταγωνισμό μεταξύ των εκδοτών. Ένας πόλεμος τιμών μεταξύ των βιβλιοπωλών είναι μαθηματικά σίγουρο πως θα μετατρέψει την αγορά του βιβλίου σε ολιγοπώλιο, κάτι που γνωρίζουμε ως δεδομένο, αφού έχει ήδη συμβεί στις αγγλόφωνες αγορές».
 
Και η Άννα Παπαδημητρίου των εκδόσεων Άγκυρα πιστεύει ότι πρέπει να διαφυλάξουμε τα βιβλιοπωλεία, τις εστίες πολιτισμού της χώρας. «Η Ελλάδα είναι μια μοναδική χώρα σε ομορφιές και κληροδοτήματα πολιτισμού. Ο πρώτος στόχος αυτής της ξεχωριστής χώρας, που οι πολίτες της σήμερα ζουν ανάμεσα στο φως και το σκοτάδι, είναι να προστατεύσει την ιστορία της αλλά και να υποστηρίξει με όλες της τις δυνάμεις τις εστίες πολιτισμού, όπως είναι και οι χώροι πώλησης των βιβλίων. Στη συνέχεια, βέβαια, θα πρέπει να θέσει τις σωστές και δίκαιες προϋποθέσεις για όλους τους πολίτες για να ασχοληθούν με τον πολιτισμό και την προσωπική τους πνευματική ανέλιξη. Πιστεύουμε ότι η ενιαία τιμή βιβλίου προστατεύει, ακόμα, στη χώρα μας έναν θεμιτό ανταγωνισμό στον χώρο της αγοράς του και προφυλάσσει πολλά "καθαρόαιμα" σημεία που ασχολούνται αποκλειστικά με την πώληση βιβλίων από τον αφανισμό. Είναι εξαιρετικά ευαίσθητη αυτή η περίοδος για να γίνει αυτή η αλλαγή, μια που σίγουρα θα πλήξει ακόμα περισσότερο τα μικρά και μεσαία βιβλιοπωλεία που παλεύουν να επιβιώσουν αξιοπρεπώς».


Πηγή: lifo.gr