Κύριε Τροχόπουλε, καλό καφέ θα έχει η Νέα Εθνική Βιβλιοθήκη;

Συνέντευξη με τον διευθυντή του Κέντρου Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος

Ας δούμε τα δεδομένα που έχουμε μέχρι τώρα. Ο Ιππόδρομος έφυγε με τους Ολυμπιακούς του 2004 από το Φάληρο και πήγε στο Μαρκόπουλο. Το Φαληρικό Δέλτα έμεινε άδειο. Τα χρόνια περνούσαν, η Αθήνα έχασε για τα καλά το στοίχημα των Ολυμπιακών Αγώνων, τα άλογα πήραν ρεπό και έπαθαν κατάθλιψη στα Μεσόγεια, η οικονομική κρίση μας χτύπησε και όλα σταμάτησαν. Όλα εκτός από το χρόνο. Και το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος στην προκειμένη περίπτωση. Και φτάσαμε στο 2014. Στη θέση του άδειου Ιπποδρόμου υπάρχει ένα τεράστιο εργοτάξιο. Το Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος ετοιμάζεται σε λίγο περισσότερο από ένα χρόνο από τώρα να φιλοξενήσει το νέο κτίριο της Λυρικής Σκηνής, τη Νέα Εθνική Βιβλιοθήκη και ένα σύγχρονο πάρκο. Μέσα σε όλα αυτά εμφανίζεται και ο Γιάννης Τροχόπουλος, διευθυντής του οργανισμού  Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος και όλη αυτή η προσπάθεια αποκτά ένα πρόσωπο.

Ο Γιάννης Τροχόπουλος στο Κέντρο Επισκεπτών του εργοταξίου

Ο Γιάννης Τροχόπουλος πριν κατέβει στην πρωτεύουσα ζούσε στη Βέροια. Γενικά από την Αθήνα δεν ξέρει και πολλά. Δηλαδή δεν ξέρει όσα γνωρίζει από οργάνωση και διοίκηση βιβλιοθηκών. Έγινε γνωστός στο πανελλήνιο όταν το Ίδρυμα του Bill Gates βράβευσε με 1.000.000 ευρώ την προσπάθεια που έκανε αυτός και οι συνάδελφοι του στη βιβλιοθήκη της Βέροιας. Χωρίς τη δωρεά, μπορεί να μην είχε δημιουργηθεί τόσος μεγάλος ντόρος αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι η δουλειά στη Βέροια δεν θα είχε γίνει. Σε μια χώρα που αποστρέφεται την ανάγνωση, μια πόλη είχε μετατρέψει σε κέντρο της την βιβλιοθήκη. Όλα αυτά χάρη στην προσπάθεια ενός επίμονου δημοσίου υπαλλήλου που απλά επέλεξε να κάνει τη δουλειά του και να μη βολευτεί.

Συναντηθήκαμε ένα κυριακάτικο πρωινό στο Χαϊδάρι έξω από την Δημοτική Βιβλιοθήκη. Aπό εκεί ξεκινούσε το Ταξίδι για το Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος. Επώνυμοι μαζεύονται τις Κυριακές σε διάφορα σημεία της Αττικής και στις εκεί βιβλιοθήκες και διαβάζουν ένα απόσπασμα στο κοινό. Έτσι, από το τοπικό θα οδηγηθούμε στο εθνικό που θα είναι νέα βάση και οι νέες δυνατότητες της Εθνικής Βιβλιοθήκης. Η συνέντευξη του Γιάννη Τροχόπουλου έρχεται σε συνέχεια του εντυπωσιακού βίντεο με το ελικόπτερο της Popaganda από το Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος και πριν από μια φωτογραφική ξενάγηση στο εργοτάξιο που έρχεται στο site  τις επόμενες ημέρες.

Σε κυριακάτικη ανάγνωση στην Δημοτική βιβλιοθήκη Χαϊδαρίου.

Μετά την εκκλησία το πρωί, θα πηγαίνουμε στη βιβλιοθήκη; Αυτό είναι το σχέδιο; Ε, όχι απαραίτητα. Μπορεί να πηγαίνεις πρώτα στη βιβλιοθήκη.

Ποια είναι η κεντρική ιδέα πίσω από τις δημόσιες αυτές αναγνώσεις; Παρουσιάζει εξαιρετικό ενδιαφέρον το τι διαλέγουν να διαβάσουν δημόσια οι άνθρωποι. Για σκέψου, πώς θα ήταν να διαβάζουμε όλοι δημόσια; Μου έκανε φοβερή εντύπωση. Τι εμπειρία προκαλεί σε αυτόν που διαβάζει, αλλά και σ’αυτόν που ακούει. Νομίζω σαν παράδειγμα, μπορεί να μεγεθυνθεί και ν’αλλάξει πράγματα στη ζωή του ανθρώπου, να την κάνει πιο ενδιαφέρουσα. Γιατί αυτό που προσπαθούμε με μεγάλο αγώνα είναι να μην είναι βαρετή η ζωή μας. Βέβαια, τα καθημερινά προβλήματα ποικίλλουν. Δεν μπορείς να πεις σε κάποιον που αγωνίζεται καθημερινά ότι είναι βαρετή η ζωή του. Η ανάγνωση δημιουργεί έναν διαφορετικό κόσμο. Εγώ, έχοντας διαβάσει το ίδιο κείμενο με διαφορά είκοσι χρόνων, έχω δει άλλα πράγματα να μου κάνουν εντύπωση. Αυτό δεν μπορεί να συμβεί εύκολα. Μόνο αν εξασκηθείς, άμα διαβάζεις, αρχίζεις να δημιουργείς ένα άλλο περιβάλλον.

Έτσι λένε για τα smartphones, ότι δεν σου επιτρέπουν να βαρεθείς. Αν και τελικά, βαριέσαι και αυτά. Έχουν επιτυχία, γιατί νομίζω, ότι σου δίνουν τη δυνατότητα να ξεφύγεις από την αμηχανία του να μην έχεις να κάνεις κάτι. Αλλά είναι προφανές, ότι σε κάποιο σημείο θα το βαρεθείς κι αυτό.

Πώς θα γυρίσουμε στο βιβλίο τώρα; Νομίζω ότι ο κόσμος έχει επιστρέψει στο βιβλίο. Μου κάνουν εντύπωση οι άνθρωποι  στο Μετρό, δεν υπάρχει μέρα που να μην βλέπω κάποιον να διαβάζει. Τώρα τους βλέπω και όρθιους να διαβάζουν. Αυτό που βλέπαμε στο εξωτερικό και το ζηλεύαμε. Όλα είναι θέμα μιας παιδείας και δημιουργίας ενός περιβάλλοντος. Εδώ, άμα δείτε μέσα, και στις περισσότερες βιβλιοθήκες στην Αθήνα, είναι δύσκολο να δεχθεί κανείς να μπει μέσα, γιατί είναι βαρετές από τη φύση τους. Έχουν πάρα πολλά βιβλία, σε σημείο που στενάζεις από το βάρος της σοφίας, σε φέρνει σε απόγνωση. Έπρεπε να έχουν λιγότερα. Και να υπάρχουν συνθήκες χαλαρότητος, μια ελαφρότητα. Δεν έχουμε ανάγκη να δημιουργήσουμε μια σοβαροφάνεια, γιατί καταρχάς δεν πρέπει να διαβάζουμε. Αυτό δημιουργείται από μια ανάγκη, δεν μας υποχρεώνει κανείς να διαβάζουμε. Οι γονείς πρέπει στα παιδιά τους να διαβάζουν ιστορίες, παραμύθια. Να συμφιλιωθούμε με αυτό το πράγμα που θα μας κάνει να υποφέρουμε μετά στη ζωή μας. Γιατί εδώ δεν μπορούμε να υποφέρουμε καμία δυσκολία. Με το παραμικρό παραπονιόμαστε. Τα βιβλία -και η μουσική- σε βοηθάνε.

Πώς βλέπετε το ρόλο της βιβλιοθήκης στην τοπική κοινωνία; Επειδή παρήλθε το πλήρωμα του χρόνου, πρέπει να σώσουμε ότι μπορούμε. Για να γίνει αυτό, πρέπει να αφήσουμε αυτούς που είναι πολύ δημιουργικοί να μπουν μέσα, για να τους δοθεί η ευκαιρία να το κάνουν όπως θέλουν. Στη μικρή κοινωνία, είναι πιο εύκολο να βρεις ποιοι παίζουν μουσική, ποιοι γράφουν, ποιοι παίζουν θέατρο και να τους πείς: «Εγώ, σαν Δήμος, σας παρέχω αυτόν το χώρο, πείτε μου κατ’αρχάς τι θέλετε να αλλάξετε για να είναι πιο ευχάριστος και μετά να κάνουμε έναν χώρο αποκλειστικά για τα παιδιά».

Λεφτά δεν πρέπει να δώσει ο κάθε Δήμος; Κανονικά πρέπει να δώσουν, για να δείξουν ότι είναι προτεραιότητα. Επειδή φαντάζομαι ότι δεν τα έχουν, μάλλον πρέπει να γίνει εκ των ενόντων. Με πράγματα που θα είναι πάρα πολύ φθηνά, θα υπάρχει περισσότερη ενέργεια. Όχι, ότι δεν χρειάζεται να πληρώνονται οι άνθρωποι. Μη φτάσουμε και στο σημείο να μην πληρώνεται κανείς. Πρέπει τα παιδιά που βρίσκονται στο σχολείο να μάθουν να εργάζονται εθελοντικά, να δίνουν το παράδειγμα προς τους μικρότερους. Ενώ, και οι μεγάλοι άνθρωποι, που έχουν ένα τρόπο ζωής, θα μπορούν να εργάζονται εθελοντικά. Απλώς, όταν έχεις φτάσει στο μηδέν, πρέπει να δημιουργήσεις ένα περιβάλλον ώστε να γίνει μια αρχή. Η αρχή αυτή όμως, δεν μπορεί να γίνει έτσι. Φυσικά πρέπει να πληρώσουμε, αλλά για να πληρώσουμε, πρέπει να βρούμε τα λεφτά από κάπου και συνήθως τα λεφτά βρίσκονται όταν αρχίζει και δημιουργείται το λεγόμενο buzz. Και βέβαια, ο “πλούτος” της χώρας, αυτό που λέω πάντα, άμα δεν θέλει να ζει σε καθεστώς ανασφάλειας και θέλει να αλλάξει η χώρα, πρέπει να βοηθήσει. Γιατί αν καταρρεύσει η χώρα, δεν καταρρέει και αυτοί θα συνεχίσουν να ζουν μια χαρά. Δεν θα είναι και αυτοί μέρος του προβλήματος; Νομίζω ότι πολύς κόσμος αισθάνεται ότι δεν τον αφορά. Αν ο μέσος Έλληνας δεν βγάλει από το νου του ότι «αυτό δεν γίνεται στη χώρα μας», δεν πρόκειται να αλλάξει τίποτα. Γιατί τα επόμενα 30-40 χρόνια, δε θα έχει πόρους. Είμαστε στο περιθώριο της δημιουργικής πορείας των εθνών και παρακμάζουμε.

 

Αν ήσουν λάτρης του βιβλίου, αλλά δεν είχες καμία σχέση, με το όλο εγχείρημα θα επισκεπτόσουν τις ελληνικές τοπικές βιβλιοθήκες; Ο κάτοικος μιας περιοχής είναι αυτός που μπορεί να μας πει τη γνώμη του για αυτό που είναι δίπλα του. Δυστυχώς, οι άνθρωποι μπερδεύουν την ευγένεια με την πραγματική υπηρεσία. Μπορεί να είμαι ευγενής και να πω ότι είναι πάρα πολύ καλή η βιβλιοθήκη. Στο τέλος της συζήτησης όμως, να καταλάβεις ότι δεν έχω πάει ποτέ!  Αυτό νομίζω ότι πρέπει ν’αλλάξει. Το κράτος, ενώ απεκδύεται των ευθυνών του, σε κάποια άλλα αναλαμβάνει το ρόλο. Στο θέμα της καταστολής, για παράδειγμα. Πώς θα ζήσουμε σε μια κοινωνία, αν δεν είναι ανεπτυγμένη, όπου θα υπάρχει κάτι να μικραίνει το χάσμα μεταξύ πλούσιων και φτωχών. Το πρόβλημά μας είναι ότι οι πλούσιοι ξέρουν πώς να ζήσουν, χωρίς αμφιβολία. Και για πνευματική καλλιέργεια να τους πεις, δεν τους νοιάζει. Το θέμα είναι τι θα γίνει με τους φτωχούς; Αρχίζεις να νιώθεις μια κάποιου είδους απέχθεια, ότι αυτοί μπορεί να είναι τεμπέληδες, ότι δεν έχουν μάθει να δουλεύουν. Πολλά μπορεί να σκεφτεί ο άνθρωπος για να μην αντιμετωπίζει το θέμα, ότι η κοινωνία έφτασε σε ένα σημείο να ξεχάσει κάποια πράγματα. Πρέπει να κοιτάς και λίγο πίσω, κάνοντας σημειωτόν και να προχωράς μπροστά. Άμα πηγαίνεις όλο μπροστά.

Νιώθεις ότι η Εθνική Βιβλιοθήκη έχει πλέον κοινωνικό ρόλο; Θα επηρεάσει και τις γύρω-γύρω βιβλιοθήκες; Το Μουσείο της Ακρόπολης για παράδειγμα επηρέασε τα υπόλοιπα; Ωραίο ερώτημα αυτό. Η Βιβλιοθήκη είναι πολύ πιο πολύπλοκο πράγμα για να έχει την επιτυχία που είχε ανάλογα το Μουσείο της Ακρόπολης. Όπως επηρέασε η μικρή Βέροια όλο το κομμάτι των βιβλιοθηκών μέσα από αυτό το πρόγραμμα (Future Library), όπου οι ίδιες οι βιβλιοθήκες άρχισαν να ζωντανεύουν με το ίδιο προσωπικό. Βέβαια, δεν είναι προφανές αν θα έχει συνέχεια. Θα αλλάξει για παράδειγμα το τοπίο στο Χαϊδάρι; Θα είμαι αφελής αν το πιστεψω.

Αν έχει κάθε Κυριακή εκδήλωση; Τότε βέβαια. Αν έχει μια επίμονη ομάδα ανθρώπων που θα διαβάζει εδώ είτε βρέξει είτε χιονίσει και θα το κάνουμε ακόμα και μεταξύ μας. Τότε είμαι σίγουρος ότι θα έχει. Αλλά δεν θέλουμε να το κάνουμε. Μας ενοχλεί η διάρκεια, το χρονικό διάστημα, δεν έχουμε συμφιλιωθεί ότι θα είμαστε λίγοι. Θα ανησυχούσα μόνο αν δεν έρχονταν αυτοί που θα διαβάζανε, γιατί τότε θα έδειχνε επιπολαιότητα.

Η Λυρική προσαρμόστηκε τα τελευταία χρόνια. Νομίζω οφείλεται σε μια σοφή διοίκηση και διεύθυνση, η οποία ανταποκρίνεται στις ανάγκες που δημιουργούνται στην κοινωνία. Βρίσκει έναν τρόπο mondus Vivendi, με μια κατάσταση που δεν αλλάζει εύκολα και έρχεται η πρόοδός της σιγά-σιγά. Ότι και να ήταν η Εθνική Βιβλιοθήκη, αν μπαίνουν 3.000 άτομα, κανείς δε θα θυμάται μετά την πρότερη κατάστασή της. Αυτό είναι το καλό με τον άνθρωπο, ότι ξεχνάμε. Γιατί αν δεν ξεχνάμε, είναι μαρτύριο η ζωή.

Από τις άλλες βιβλιοθήκες, τι θέλεις να «κλέψεις» για την Εθνική; Αμεσότητα, να έρχεσαι σε επαφή με τον κόσμο. Αν το πείραμα στη Βέροια δεν είχε επιτυχία, εγώ θα είχα άλλα πράγματα να λέω, πιθανότατα δε θα μιλούσα καθόλου. Και πάλι στην Ελλάδα, πολύς κόσμος δεν επηρεάστηκε από το παράδειγμα της Βέροιας, σχεδόν καθόλου. Πάλι συνεχίζουν αυτό που κάνανε. Νομίζω αυτό συμβαίνει γιατί το μέγεθος είναι μικρό.

Υπάρχει πεδίο συνεννόησης με τους ανθρώπους από τις δημοτικές βιβλιοθήκες; Όχι τόσο όσο με τους συνεργάτες στη Βέροια. Το πιο σημαντικό πράγμα, αυτό που σου τρώει χρόνο, είναι να αποκτήσεις εμπιστοσύνη. Δεν πας μαζί τους για να τους επιβάλεις κάτι, αλλά γιατί θέλεις να κάνεις κάτι. Έχουμε πολύ δρόμο όμως, γιατί οι δεξιότητες που έχουν οι άνθρωποι είναι ελάχιστες για τις ανάγκες που έχει σήμερα ο τόπος.

Από τεχνολογία γνωρίζουν τίποτα; Το πρόβλημά μας νομίζω, είναι ότι δεν είχε την εξυπνάδα όταν πάει να κάνει μια υπηρεσία, όπως το Ε.Σ.Υ για παράδειγμα, να την ξεκινήσει από γεωγραφικές περιοχές. Κάνω στην Κεντρική Μακεδονία, για παράδειγμα, σε μικρή κλίμακα. Το εξετάζω από πολλές απόψεις, κάνω ένα πλαίσιο συναίνεσης και το πηγαίνω σιγά-σιγά σε άλλα. Πιο δυνατές γεωγραφικές περιφέρειες. Αυτό το χάλι που δημιουργήσαμε, θέλει πάρα πολύ προσπάθεια, με δεδομένο ότι είμαστε πολύ μικρή χώρα.

Είναι μια περίοδος που νομίζεις ότι κάτι θα αλλάξει δραστικά; Θα αλλάξει δραστικά, γιατί μερικοί άνθρωποι θα πάψουν να ζουν. Δε νομίζω ότι η κρίση είναι και ευκαιρία. Θα ταλαιπωρηθούμε πάρα πολύ. Δεν προσαρμοζόμαστε με τρόπο που θα δημιουργήσει μια δικαιοσύνη, κάπως να πεις ότι βοηθιούνται. Αν δε γινόταν αυτό το έργο στην Εθνική Βιβλιοθήκη, μπορεί σε πενήντα χρόνια να μην είχαμε εθνική βιβλιογραφία, που έτσι και αλλιώς δεν έχουμε γιατί δεν τυπώνεται.

Θα αναδειχθεί αυτός ο πλούτος ως μουσειακό έκθεμα;  Πιστεύω θα αναδειχθεί, από τον άνθρωπο που θέλει να κάνει διατριβή. Έγινε μια ψηφιοποίηση, αλλά περιμένουμε το νέο διευθυντή για να διαπιστώσουμε τι υπάρχει, για να αρχίσει να αλλάζει. Γιατί και αυτό δεν είναι δεδομένο. Αλλά τολμάει και το Ίδρυμα, κι ας μη βρει τίποτα.

Καλό καφέ θα έχει στη βιβλιοθήκη μέσα; Δεν θέλω να αποκαλύψω πολλά, γιατί θέλω να είναι χάριν έκπληξης. Θα έχει πράγματα, που νομίζω ότι θα εκπλήξουν θετικά πολύ κόσμο. Και όχι σε γραμμή με ότι κάνουν οι βιβλιοθήκες σε Ευρώπη και Αμερική. Θα είναι λίγο περισσότερο από αυτό. Θα γίνει κάτι διαφορετικό.

Πηγή: popaganda.gr