Ανοικτή πρόσβαση στη γνώση

 

Του Ματθαιου Τσιμιτακη

 

Την ώρα που οι ακαδημαϊκές βιβλιοθήκες πλήττονται από την αδυναμία να συντηρήσουν συνδρομές σε επιστημονικά περιοδικά και βάσεις δεδομένων, μια σιωπηλή επανάσταση συμβαίνει αργά αλλά σταθερά στον χώρο της δημοσίευσης ερευνητικών δημοσιεύσεων. Το κίνημα της ανοικτής πρόσβασης απελευθερώνει σταδιακά τα προϊόντα της γνώσης από το βαρύ κόστος των πνευματικών δικαιωμάτων, καθιστώντας τα ελεύθερα διαθέσιμα, τόσο στην εκπαιδευτική - ερευνητική κοινότητα όσο και στο ευρύ κοινό, αφού αυτό θεωρείται πλέον απαραίτητο για την ανάπτυξη και την καινοτομία σε όλο τον δυτικό κόσμο. Οργανισμοί, όπως η Unicef, η Παγκόσμια Τράπεζα, ο ΟΟΣΑ, αλλά και μεγάλα πανεπιστήμια, όπως το Cornel στις ΗΠΑ, έχουν δημιουργήσει ανοιχτά αποθετήρια και υιοθετούν ενεργητικές πολιτικές ανοικτής δημοσίευσης, παροτρύνοντας τους ερευνητές τους να τις υιοθετούν.

Στην Ελλάδα, 5,5 εκατ. ψηφιακές σελίδες ηλεκτρονικών αποθετηρίων, επιστημονικών περιοδικών και ψηφιακών βιβλιοθηκών διατίθενται ήδη από τον δικτυακό τόπο του Εθνικού Πληροφοριακού Συστήματος Ερευνας και Τεχνολογίας (www.epset.gr) το οποίο λειτουργεί υπό την εποπτεία του Εθνικού Κέντρου Τεκμηρίωσης. «Ολο το “ελεύθερο” διεθνές ερευνητικό και εκπαιδευτικό υλικό είναι διαθέσιμο μέσα από τις υπηρεσίες του ΕΚΤ, καθώς και περισσότερα από 150.000 ελληνικά ψηφιακά συγγράμματα, ενώ είμαστε σε διαπραγματεύσεις με όλα τα ελληνικά επιστημονικά περιοδικά, ώστε να βρούμε τρόπο να ανεβάζουμε όσο περισσότερα ερευνητικά έργα γίνεται», λέει η δρ Εύη Σαχίνη, προϊσταμένη του Τμήματος Στρατηγικής και Ανάπτυξης. Οσο κι αν ακούγονται εντυπωσιακά αυτά τα νούμερα, στην πραγματικότητα δεν είναι, αφού δεν μπορούν να καλύψουν παρά ένα μικρό κλάσμα των αναγκών πρόσβασης στη γνώση, των ακαδημαϊκών και ερευνητικών ιδρυμάτων της χώρας. Οι βιβλιοθήκες δεν παίρνουν μέτρα προώθησης των ανοιχτών δημοσιεύσεων, με αποτέλεσμα οι περισσότεροι πανεπιστημιακοί και ερευνητές να μην προτιμούν την ανοικτή δημοσίευση. Πάντως, οκτώ ελληνικά επιστημονικά περιοδικά, καθώς και όλες σχεδόν οι εκδόσεις του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών δημοσιεύονται μέσω του epublishing του ΕΚΤ, μεταξύ των οποίων ολόκληρα βιβλία και πρακτικά συνεδρίων. Τι βρίσκει κανείς σήμερα μέσω του ΕΠΣΕΤ; Κατάλογο ερευνητικών δεδομένων, το Εθνικό Αρχείο Διδακτορικών Διατριβών, βιβλία, μελέτες, επιστημονικές δημοσιεύσεις, συλλογές εκπαιδευτικού υλικού και οπτικοακουστικές εφαρμογές. Στο σύστημα που έχει δημιουργήσει και διαχειρίζεται το ΕΚΤ λειτουργούν και μηχανές αναζήτησης, όπως το http://www.openarchives.gr, το οποίο πραγματοποιεί ταυτόχρονη αναζήτηση σε 66 ελληνικές ψηφιακές βιβλιοθήκες και ακαδημαϊκά αποθετήρια που περιέχουν έγγραφα σε όλο το φάσμα των γνωστικών ενδιαφερόντων, από τη μουσική έως το μάρκετινγκ.

 

Κεντρικός σχεδιασμός

 

Η υποδομή επιτρέπει όμως και την παραγωγή ειδικών προγραμμάτων, όπως είναι το ψηφιακό αποθετήριο για την Ακρόπολη (repository.acropolis-education.gr) όπου συγκεντρώνεται πλέον πλούσιο υλικό κάθε είδους για το μνημείο. Απαιτείται πάντως κεντρικός σχεδιασμός, ώστε να μπορέσει να καλυφθεί ένα σημαντικό μέρος των αναγκών των πανεπιστημίων, κάτι που θα μπορούσε να οδηγήσει σε μείωση των λειτουργικών τους εξόδων.

 

Πηγή: news.kathimerini.gr