Το Γέιλ υποκλίνεται στην Κική Δημουλά

Στην υποθετική ερώτηση του αμερικανού αναγνώστη ποίησης «τι άλλο σημαντικό υπάρχει στη σύγχρονη ελληνική ποίηση εκτός από Καβάφη, Σεφέρη, Ρίτσο και Ελύτη;» η σειρά του αμερικανικού πανεπιστημίου απαντά: «Υπάρχει η ποιήτρια του “Ερέβους” και των “Ευρέτρων”»

 

Η Κική Δημουλά, σε στιγμή δημόσιας ανάγνωσης

       

Kiki Dimoula
The Brazen Plagiarist, Selected Poems

Μετάφραση Cecile Inglessis-Margellos, Rika Lesser.
Εκδόσεις Υale University Press, 2013,
σελ. 309, τιμή 26,17 δολάρια ΗΠΑ

Η δίγλωσση (ελληνικά και αγγλικά) έκδοση του έργου της Κικής Δημουλά στην Αμερική από το Πανεπιστήμιο Γέιλ είναι ένα εκδοτικό γεγονός εξαιρετικής σημασίας, μια και δίνει την ευκαιρία στον αγγλόφωνο ανά την υφήλιο κόσμο να ανακαλύψει και να γνωρίσει τη σημαντικότερη εν ζωή ελληνίδα ποιήτρια, η ποίηση της οποίας είναι μια παλινδρομική ανάταση, φορτισμένη με καθηλωτικό χιούμορ, ειρωνεία και υπαινιγμούς. Η έκδοση αυτή συνιστά και ένα επεισόδιο εξωστρεφούς πολιτισμικής διπλωματίας: στην υποθετική ερώτηση του αμερικανού αναγνώστη ποίησης «Από Ελλάδα τι άλλο σημαντικό υπάρχει στη σύγχρονη ποίηση εκτός από Καβάφη, Σεφέρη, Ρίτσο και Ελύτη;» η σειρά Yale Margellos απαντά: «Υπάρχει η Κική Δημουλά». Ενώ όμως είναι ελληνική ποίηση, στην πραγματικότητα πρόκειται για ποίηση συμπαντική, όχι επειδή δημιουργεί το δικό της σύμπαν αλλά διότι κινείται σε συμπαντική τροχιά.

Μεταξύ του Ερέβους (1956) και των Ευρέτρων (2010) έχουν μεσολαβήσει άλλες δέκα ποιητικές συλλογές, από τις οποίες αντλεί το υλικό της η ανθολόγος -μεταφράστρια Σεσίλ Ιγγλέση-Μαργέλλου. Σύνολο δώδεκα βιβλία, από όπου ελήφθησαν 79 ποιήματα (από τα 400 συνολικά που έχει γράψει η ποιήτρια), αρκούντως ευάριθμα για την επίτευξη σημαντικού ποιητικού corpus για τους αγγλομαθείς. Η ποίηση της Δημουλά ισορροπεί ανάμεσα σε δύο αντίθετους πόλους: ο ένας ξεγυμνώνει τις ψευδαισθήσεις περί του ματαίου της ζωής, ο άλλος παρατηρεί την αγωνία του σύγχρονου ανθρώπου που στέκει συλλογισμένος στην άκρη της ζωής του «διαβάζοντας οδυρμούς εν περιλήψει». Ποίηση που διαβρώνει σταθερές «αξίες», ταυτόχρονα όμως, υπονομεύοντάς τες, υπερβαίνει το κοινότοπο ραντίζοντας - τρόπος του λέγειν - με στωικότητα τις αντιφάσεις του ανθρώπου. Του ανθρώπου που είναι στρατευμένος στο μηδέν.

Η Δημουλά, θρασεία λογοκλόπος της ζωής, γράφει με οικειότητα για την απώλεια (λες και είναι γειτόνισσά της) που δεν πήρε ποτέ άδεια, ούτε καν αναρρωτική, ενώ «ο χαμός που έχει μεγάλη πείρα» χρησιμοποιείται για να ξορκίζει τη φθορά. Η ποίησή της εδώ και 60 χρόνια πλάθει και μεταπλάθει τη γλώσσα, την προάγει, ανατρέποντας το ανέφικτο, καθιστώντας οικείο το ανοίκειο, ανακαλύπτοντας ποιητικά τοπία που επινοούν αχαρτογράφητες εκτάσεις, πλέκοντας δίχτυα ασφαλείας στις τρύπες των οποίων σχοινοβάτες της ζωής βρίσκουν καταφύγιο.

«Ωστόσο ταξιδεύω στη θαυμαστή αγγλική γλώσσα κι ας μην την ομιλώ» γράφει η ποιήτρια σε σημείωμα του τόμου. Ναι, με τη συλλογή αυτή η ποίηση της Δημουλά ταξιδεύει σε μια άλλη γλώσσα και είναι σαν να μας λέει: «Ωστόσο ταξιδεύω στο λίγο του κόσμου όπου κατοικοεδρεύουν εφήμερα βιώματα και η χλόη θερμοκηπίου θριαμβεύει. Κι ας δονούμαι από ακατέργαστες εσωτερικές δονήσεις υπαρξιακής περιπέτειας».

Ο έρωτας για την ποιήτρια είναι «από μνήμης» και δεν αναπληρώνει λάθη και ζημιές. Η Δημουλά στήνει ενέδρες στον ανυποψίαστο αναγνώστη και τον αιφνιδιάζει με το εντελώς προσωπικό της στυλ και τη χαρακτηριστική της ποιητική ασυνταξία-αγένεια, σπάνιο μείγμα προσιτής γλώσσας και ύφους απλού, πρωτότυπου, υποδορίως ειρωνικού, αυτοσαρκαζόμενου, με το στοιχείο της έκπληξης να ελλοχεύει σε κάθε στροφή. Βαθιά ανθρώπινη ποίηση που έχει το χάρισμα και το προνόμιο να είναι προσιτή στο ευρύ κοινό. Και αυτή είναι η μεγάλη νίκη της Δημουλά: ενώ μας προειδοποιεί ότι επίκειται ο χαμός και το χάος, μας κάνει και τα προσπερνάμε για να καταλήξουμε σε παρηγοριές και δισταγμούς.

 

Το λιτό κρουαζιερόπλοιο   

 
Αν η ποίηση είναι μια κρουαζιέρα στα πελάγη της γλώσσας, των λέξεων και των ιδεών, τότε η Δημουλά διαθέτει ένα μικρό, λιτό κρουαζιερόπλοιο (με πανιά!) στο οποίο μας καλεί να επιβιβαστούμε για να δούμε αδρανή λιμάνια ήχων απομακρύνσεων.

Η ποίησή της, στοχαστικά ανθρωπιστική, μας ανοίγει έναν μικρό φεγγίτη από τον οποίο μας κάνει να βλέπουμε τον κόσμο κάθε φορά λες για πρώτη φορά. Τα υλικά της δεν είναι η φαντασία και το όνειρο αλλά η ώριμη και διαρκής συνομιλία με τον χρόνο, τη ζωή, τη μνήμη, τον άνθρωπο. Ειδικά η μνήμη παίζει ένα διαδραστικό παιχνίδι ανασύροντας από τα περασμένα όχι μόνο ό,τι έχει συμβεί αλλά και ό,τι θα συμβεί, σε συνεχή διάλογο με το μέλλον, με το απρόσμενο.  

Για τη μετάφραση θα έλεγα απλά ότι είναι μέγας άθλος. Η έμπειρη μεταφράστρια Σεσίλ Ιγγλέση-Μαργέλλου έγραψε μια εμπεριστατωμένη και κατατοπιστική εκτενή εισαγωγή που φωτίζει όλες τις πλευρές της ποίησης της Δημουλά, ενώ ξεπέρασε με χάρη και ευρηματικότητα τις άπειρες δυσκολίες που αντιμετώπισε: κατάφερε τα αγγλικά να πειθαρχήσουν στη μουσική αναρχία των ελληνικών...

 

Πηγή: tovima.gr