«Είναι θαύμα που σώζονται ακόμη τα χειρόγραφα»

Ο Φίλιππος Τσιμπόγλου, νέος διευθυντής της Εθνικής Βιβλιοθήκης, εξηγεί τι συμβαίνει στο Ιδρυμα σήμερα και χαράσσει πολιτική για το αύριο

Ο Φίλιππος Τσιμπόγλου, διευθυντής από τον περασμένο Μάρτιο της πολύπαθης Εθνικής Βιβλιοθήκης, έχει κάνει κάμποσα ταξίδια ώς τώρα, αλλά δύο μνημονεύει ως αξέχαστα -κι ας έχουν μεσολαβήσει πάνω από πενήντα χρόνια: «Το πρώτο ήταν από τη Μάνδρα Αττικής, όπου μεγάλωσα, προς τα Φάρσαλα, τον τόπο γέννησής μου, και το δεύτερο ήταν στην Αφρική, στην οποία ταξίδεψα χάρη σ' ένα μυθιστόρημα», λέει χαμογελώντας.

                        

Η μητέρα του δεν είχε προχωρήσει πέρα από την Α' Δημοτικού, «αλλά χάρη σ' αυτήν, πριν ακόμα πάω σχολείο, ήμουν σε θέση να διαβάζω εφημερίδα! Οση λαχτάρα είχα για παιχνίδι μικρός, άλλη τόση είχα και για τα βιβλία...».

Να τος λοιπόν περιστοιχισμένος από χιλιάδες τόμους, ανάμεσά τους κι ορισμένους που χρονολογούνται από το 15ο αιώνα, αποφασισμένος να δώσει τον καλύτερο εαυτό του για το τεράστιο έργο της μετεγκατάστασης των θησαυρών της ΕΒΕ στο νέο της κτήριο στο Φάληρο. Θα 'χει άραγε χρόνο για λογοτεχνικά διαβάσματα; Το σίγουρο είναι πως το μυθιστόρημα που τον συγκλόνισε όσο κανένα τελευταία, ήταν το «Ονειρο του Κέλτη» του Λιόσα, έργο λίαν αποκαλυπτικό για τις ωμότητες που έχει διαπράξει ο Δυτικός άνθρωπος...

Απόφοιτος του οικονομικού τμήματος της ΑΣΟΕΕ και μ' ένα διδακτορικό από το Ιόνιο Πανεπιστήμιο, με αντικείμενο τη συνεργασία των επιστημονικών βιβλιοθηκών σε ψηφιακό περιβάλλον, με πολυετή θητεία στο Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης και διευθυντής της Βιβλιοθήκης του Πανεπιστημίου της Κύπρου από το 1999 μέχρι πρότινος, ο 58άχρονος Τσιμπόγλου με το που... προσγειώθηκε στο ιστορικό κτήριο της οδού Ακαδημίας «έκανα 170 αιτήματα για βιβλία κι όλα ικανοποιήθηκαν! Η σύζυγος του Κινέζου πρωθυπουργού, τις προάλλες, ζήτησε Σαπφώ και σε δύο λεπτά εξυπηρετήθηκε. Η αλήθεια, βέβαια, είναι πως διαθέτουμε πρώτης τάξεως υλικό από παλιές αγορές και δωρεές, το οποίο δεν έχει καταγραφεί ακόμα, επειδή ποτέ δεν υπήρχε επάρκεια προσωπικού. Επιπλέον, μπορεί κάποια δελτία να έχουν μεταγραφεί στον κατάλογο, αλλά να έχουν χαθεί τα βιβλία στα οποία αντιστοιχούν. Από το 1840 μέχρι σήμερα, ουδέποτε έγινε αντιπαραβολή». 

   

Βάση δεδομένων 

   

 

Ηδη από τον Μάιο -και με την οικονομική ενίσχυση του Ιδρύματος «Νιάρχος»- έχει ξεκινήσει μια τεχνικοοικονομική μελέτη για να καταγραφούν το μέγεθος και η κατάσταση των συλλογών, ενώ παράλληλα «συγκροτούμε μια βάση δεδομένων με την περιγραφή κάθε χειρογράφου χωριστά, η οποία ώς το τέλος Αυγούστου θα 'ναι έτοιμη. Είναι απίστευτος ο πλούτος της Εθνικής Βιβλιοθήκης. Οι συλλογές της δεν είναι απλώς ενδιαφέρουσες, είναι ικανές να εκπλήξουν και τους πλέον ειδικούς και να τροφοδοτήσουν άπειρες εκθέσεις στο μέλλον. Οπως όμως και το ελληνικό έθνος, έτσι κι αυτή έχει παραμεληθεί και απαξιωθεί».

Μέσα στον επόμενο ενάμιση χρόνο, ο Φίλιππος Τσιμπόγλου φιλοδοξεί να καλυφθεί το κενό της εθνικής βιβλιογραφίας, η καταλογογράφηση της οποίας έχει σταματήσει στο 2009. Οπως ισχυρίζεται, «στην Κύπρο, όπου μέχρι πρόσφατα δεν υπήρχε παράδοση σε βιβλιοθήκες αλλά όπου σε αντίθεση με την Ελλάδα η διοίκηση λειτουργεί αποτελεσματικά, χρειάστηκαν τεσσεράμισι χρόνια για 170.000 τόμους. Σ' εμάς μένουν να καταλογογραφηθούν γύρω στους 90.000. Θέλω να πιστεύω πως με μια συντονισμένη προσπάθεια θα τα καταφέρουμε. Από κει κι έπειτα, στο καινούργιο κτήριο, την ίδια μέρα που θα παραλαμβάνουμε ένα βιβλίο θα μπορούμε να το περνάμε και στους καταλόγους μας». 

   

Οι υπάλληλοι 

   

Αυτή τη στιγμή το ανθρώπινο δυναμικό της ΕΒΕ αποτελείται από 48 άτομα, 17 από τα οποία οδεύουν προς τη συνταξιοδότηση. Οπως όμως επισημαίνει ο ίδιος, «σύμφωνα με μελέτη του Ιδρύματος "Νιάρχος", το υπαλληλικό δυναμικό που απαιτείται στις νέες εγκαταστάσεις είναι τουλάχιστον 220 άτομα, τα οποία σταδιακά θα φτάσουν τα 320». Για την ώρα, «η κυβέρνηση δηλώνει αδυναμία ν' αυξήσει τον προϋπολογισμό μας, αλλά τουλάχιστον δεσμεύτηκε για τη δημιουργία σε πρώτη φάση 40 και στην πορεία άλλων 20 θέσεων εργασίας, με διαδικασίες στις οποίες θα έχουμε λόγο κι εμείς. Η επιλογή του προσωπικού προβλέπει κι εξετάσεις και σ' ό,τι αφορά τα ρουσφέτια, το Ιδρυμα "Νιάρχος" αποτελεί φραγή. Παρεμπιπτόντως, στην Κύπρο ήμουν υπεύθυνος για πολλές ανάλογες διαδικασίες, όχι μόνο στο Πανεπιστήμιο, αλλά και σε δήμους και σε διάφορες σχολές, και μολονότι οι Κύπριοι φημίζονται για τη δικομανία τους, δεν υπήρξε ούτε μία προσφυγή».

Αυτή τη στιγμή επίσης, οι ληξιπρόθεσμες δαπάνες της ΕΒΕ «αγγίζουν τις 750.000», ποσό υπερδιπλάσιο του προϋπολογισμού της, ενώ το κόστος λειτουργίας της στο κτήριο που σχεδίασε ο Ρέντσο Πιάνο «προβλέπεται να φτάνει ετησίως τα 12 εκατομμύρια ευρώ»! Θα σταθεί το ελληνικό Δημόσιο στο ύψος των περιστάσεων ή θα δούμε ν' ανακαλείται η περίφημη δωρεά; «Αν δεν καταφέρει το Δημόσιο να στηρίξει την Εθνική Βιβλιοθήκη, σημαίνει ότι δεν τη χρειάζεται. Τότε είναι που το παράλογο θα καταστεί εμπεδωμένη πραγματικότητα» απαντά. Απ' τη μεριά του, έχει φροντίσει να εφοδιάσει το νέο υπουργό Παιδείας με μια λίστα χωρών ανάλογου πληθυσμού με της Ελλάδας, στην οποία φαίνεται με τι προϋπολογισμό και τι προσωπικό λειτουργεί η Εθνική Βιβλιοθήκη της καθεμιάς. Σ' εκείνην της Κροατίας των 4,3 εκατ. κατοίκων, για παράδειγμα, διοχετεύονται 7,7 εκατ. ευρώ το χρόνο κι απασχολούνται 313 υπάλληλοι, ενώ στη Φινλανδία των 5,5 εκατ. κατοίκων, «ο γραπτός πολιτισμός τής οποίας χρονολογείται μόλις από το 1660», ο προϋπολογισμός του εθνικού της θησαυροφυλακίου ανέρχεται στα 27,2 εκατ. ευρώ το χρόνο και οι υπάλληλοί της είναι 207... 

   

 

Τελικά ήταν ή όχι σκανδαλώδης η αγορά του κτηρίου στον Βοτανικό το 2008, επί υπουργίας Μαριέττας Γιαννάκου, με δάνειο από την Εθνική Τράπεζα ύψους 4 εκατ. ευρώ, τα τοκοχρεολύσια του οποίου εξακολουθούν να γονατίζουν την ΕΒΕ; Τι έδειξε η έρευνα που είχε παραγγείλει ο Σταύρος Ζουμπουλάκης στον αντιπρόεδρο του εφορευτικού συμβουλίου του Ιδρύματος και νομικό Μάνο Δημητρακόπουλο; «Οχι, δεν υπήρξε σκάνδαλο», λέει ο Φ. Τσιμπόγλου. «Απ' ό,τι αντιληφθήκαμε, δεν γινόταν διαφορετικά. Η ανάγκη για αποθηκευτικούς χώρους ήταν όντως τεράστια. Αν δεν ήταν τόσο ισχνός ο προϋπολογισμός της ΕΒΕ, το ύψος του δανείου θα φάνταζε ασήμαντο».

Αλλο θεωρεί ο ίδιος σκανδαλώδες: την ουσιαστική κατάργηση του πάλαι ποτέ οργανωμένου και δραστήριου τμήματος συντήρησης που στεγαζόταν παλιότερα στην Αγία Παρασκευή, καθώς «εν ονόματι της εξωστρέφειας και της διενέργειας εκδηλώσεων στο αναγνωστήριο, τα μηχανήματα μεταφέρθηκαν στον Βοτανικό, όπου μένουν αναξιοποίητα, στο έλεος της φθοράς, και οι συντηρητές στην Ακαδημίας, όπου αρκούνται σε μικρής εμβέλειας εργασίες». Οπως λέει χαρακτηριστικά, «έχουμε δουλειά για συντηρητές για πεντακόσια χρόνια! Είναι θαύμα πώς σώζονται ακόμη τα χειρόγραφα. Το καλοκαίρι, οι θερμοκρασίες στους χώρους φύλαξης ξεπερνούν τους 40 βαθμούς, αλλά ευτυχώς τα βιβλία έχουν εγκλιματιστεί. Για να μεταφερθούν, όμως, πρέπει προηγουμένως ν' απολυμανθούν, να απεντομωθούν, να συσκευαστούν, και η μετακόμιση πρέπει να γίνει σε μια εποχή όπου οι συνθήκες θερμοκρασίας στο κεντρικό κτήριο να είναι ίδιες μ' εκείνες του Φαλήρου».

Στις άμεσες προτεραιότητες του Φίλιππου Τσιμπόγλου είναι ν' αποκτήσει η Εθνική Βιβλιοθήκη διαχειριστική επάρκεια, ώστε να διεκδικεί από μόνη της προγράμματα ΕΣΠΑ και να επιταχυνθούν έτσι οι ρυθμοί ψηφιοποίησης των παλαιτύπων, των χειρογράφων και των εφημερίδων και να εξασφαλιστούν κονδύλια για την ανακαίνιση του Βαλλιάνειου κτηρίου στην Ακαδημίας, η μελλοντική χρήση του οποίου μένει ν' αποσαφηνιστεί. Εν τω μεταξύ, δρομολογούνται συνέργειες με τη Βιβλιοθήκη της Βουλής και το Σύνδεσμο Ελληνικών Ακαδημαϊκών Βιβλιοθηκών και, μολονότι οι επαφές με το Ελληνικό Ιδρυμα Πολιτισμού ως προς τη συνεργασία της ΕΒΕ με την Biblionet «δεν έχουν δώσει τίποτε χειροπιαστό ακόμη», στόχος παραμένει «να μην κάνουν πολλοί φορείς την ίδια δουλειά και σπαταλώνται πόροι άδικα». Επιστρέφοντας από τις διακοπές μας, δεν αποκλείεται να γίνουμε αποδέκτες μιας μεγάλης διαδικτυακής καμπάνιας, σύμφωνα με την οποία θα μπορούμε να «υιοθετήσουμε» από ένα βιβλίο της ΕΒΕ, να μυηθούμε στο περιεχόμενό του και να συμβάλουμε στη συντήρησή του, μ' ό,τι ποσόν αντέχει ο καθένας μας. Ο ίδιος ο κ. Τσιμπόγλου, πάντως, δεν πρόκειται να το κουνήσει από την Αθήνα. «Διακοπές; Ξεχάστε το!».

Πηγή: enet.gr